Springe direkt zu Inhalt

Μνήμες από την Κατοχή στην Ελλάδα

Αντίσταση

Αντάρτες του 42ου Συντάγματος του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (ΕΛΑΣ) στη Στερεά Ελλάδα το καλοκαίρι του 1944. Προσωπική συλλογή Ιάσονα Χανδρινού

Αντάρτες του 42ου Συντάγματος του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (ΕΛΑΣ) στη Στερεά Ελλάδα το καλοκαίρι του 1944. Προσωπική συλλογή Ιάσονα Χανδρινού

Αντάρτες του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (ΕΛΑΣ) από την περιοχή της Μεσσηνίας τον Σεπτέμβριο του 1944. Συλλογή Ιάσονα Χανδρινού.

Αντάρτες του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (ΕΛΑΣ) από την περιοχή της Μεσσηνίας τον Σεπτέμβριο του 1944. Συλλογή Ιάσονα Χανδρινού.

Η Αντίσταση στην Ελλάδα υπήρξε μαζική και ιδιαίτερα δραστήρια. Με απόσταση, η σημαντικότερη από τις πολλές αντιστασιακές οργανώσεις ήταν το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ), το οποίο ιδρύθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου 1941, έπειτα από διαπραγματεύσεις του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας (ΚΚΕ) με τρία μικρότερα αριστερά κόμματα. Το ΕΑΜ εξελίχθηκε σύντομα στον μαζικότερο αντιστασιακό φορέα στην κατεχόμενη χώρα, και σε ισχυρή πολιτική δύναμη, κυρίως λόγω των ριζοσπαστικών στόχων που έθετε το καταστατικό του: απελευθέρωση της χώρας από την ξένη κατοχή και κατοχύρωση της εθνικής ανεξαρτησίας, σχηματισμός προσωρινής κυβέρνησης μετά την απελευθέρωση και διενέργεια ελεύθερων εκλογών και δημοψηφίσματος, ώστε να αποφασίσει ο ελληνικός λαός τη μορφή του πολιτεύματος. Τον Φεβρουάριο του 1942, συγκροτήθηκε ο Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ΕΛΑΣ), ο αντάρτικος στρατός του ΕΑΜ με στόχο την έναρξη ανταρτοπολέμου εναντίον των κατοχικών στρατευμάτων και των συνεργατών τους. Το καλοκαίρι του 1943 ο ΕΛΑΣ απέκτησε μεγάλη σημασία για τις συμμαχικές επιχειρήσεις αντιπερισπασμού που συνόδευσαν την απόβαση στη Σικελία, ως η μόνη δύναμη που μπορούσε να πλήξει την κεντρική σιδηροδρομική γραμμή Αθήνας-Θεσσαλονίκης. Οι Γερμανοί αναφέρονταν στον ΕΛΑΣ ως "κομμουνιστικές συμμορίες", ωστόσο αναγνώριζαν πως αποτελούσε την πιο υπολογίσιμη αντικατοχική δύναμη στην χώρα.

Η δεύτερη σημαντικότερη οργάνωση ήταν ο ΕΔΕΣ (Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος) ο οποίος συγκροτήθηκε τον Σεπτέμβριο του 1941, από τον απότακτο συνταγματάρχη του ελληνικού στρατού, Ναπολέοντα Ζέρβα. Οι Εθνικές Ομάδες Ελλήνων Ανταρτών που συγκρότησε ο Ζέρβας στην Ήπειρο και τη Δυτική Ελλάδα ως ένοπλο τμήμα της οργάνωσης είχαν μεγάλη υλική και πολιτική υποστήριξη από τους Βρετανούς.

Σε σφοδρή αντίθεση με την υπόλοιπη Ευρώπη, η Αντίσταση στην Ελλάδα δεν αναδείχθηκε σε "ιδρυτικό μύθο" της εθνικής ταυτότητας. Εξαιτίας της σφοδρής εμφύλιας αντιπαράθεσης που ξεκίνησε κατά τη διάρκεια της Κατοχής και διατηρήθηκε ως πολιτικό καθεστώς τουλάχιστον ως το 1974, η Αριστερά βρέθηκε σε διωγμό με αποτέλεσμα μεγάλο μέρος της αντιστασιακής δράσης να παραμείνει στο σκοτάδι για δεκαετίες, μέχρι την αναγνώριση του ΕΑΜ ως αντιστασιακής οργάνωσης μόλις τη δεκαετία του '80.